Το μάτι

Το κακό μάτι

Το κακό μάτι είναι μια ματιά που θεωρείται από πολλούς πολιτισμούς ότι μπορεί να προκαλέσει τραυματισμό ή κακή τύχη για το άτομο στο οποίο απευθύνεται για λόγους φθόνου. Ο όρος αναφέρεται επίσης στη δύναμη που αποδίδεται σε ορισμένα πρόσωπα να προκαλούν τραυματισμό ή κακή τύχη από ζήλια για την εμφάνιση κάποιου.

Οι μεσογειακοί πολιτισμοί και πολλοί άλλοι σε όλο τον κόσμο πιστεύουν στην έννοια του “κακού ματιού”. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν διάρροια, διαρκές κλάμα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμη και θάνατο. Συνήθως επηρεάζει τα βρέφη και τα παιδιά, ωστόσο, οι ενήλικες μπορεί επίσης να επηρεαστούν.

Οι προλήψεις που εκφράζονται από τον όρο προκαλούν πολλούς πολιτισμούς να ακολουθήσουν προστατευτικά μέτρα εναντίον του. Η έννοια και η σημασία του ποικίλλουν ευρέως μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών. Η ιδέα εμφανίζεται αρκετές φορές σε μεταφράσεις της Παλαιάς Διαθήκης. Ήταν μια ευρέως διαδεδομένη πίστη ανάμεσα σε πολλές μεσογειακές φυλές και πολιτισμούς: η κλασική Ελλάδα κατά πάσα πιθανότητα έμαθε αυτή την πίστη από την αρχαία Αίγυπτο και αργότερα την πέρασε στην αρχαία Ρώμη.

Θεωρίες πεποιθήσεων

Σε ορισμένες θεωρίες, υπάρχει η πεποίθηση ότι μερικοί άνθρωποι μπορούν να δώσουν μια κατάρα στα θύματα από το κακό βλέμμα του ματιού τους. Η πιο συνηθισμένη θεωρία όμως, αποδίδει την αιτία στο φθόνο, με τον άνθρωπο που ζηλεύει να εκτοξεύει το κακό μάτι και να το κάνει ακούσια. Επίσης, οι επιπτώσεις στα θύματα ποικίλλουν. Μερικοί πολιτισμοί αναφέρουν οτι μπορεί να προκαλέσει κακή τύχη. Άλλοι πιστεύουν ότι το κακό μάτι μπορεί να προκαλέσει ασθένεια, αδυναμία ή ακόμα και θάνατο. Στις περισσότερες κουλτούρες, τα πρωταρχικά θύματα θεωρούνται μωρά και μικρά παιδιά, επειδή συχνά επαινούνται και σχολιάζονται από ξένους.

Σε πολλές θεωρίες, ένα άτομο – που γενικά δεν είναι κακόβουλο – μπορεί να βλάψει τους ενήλικες, τα παιδιά, τα ζώα ή τα υπάρχοντά τους, απλώς κοιτάζοντας τους με φθόνο.

Ιστορία

Λογοτεχνικές και αρχαιολογικές μαρτυρίες αποδεικνύουν την πίστη στο κακό μάτι στην ανατολική Μεσόγειο για χιλιετίες, ξεκινώντας από τον Ησίοδο, τον Καλλίμαχο, τον Πλάτωνα, τον Διόδωρο Σικύλο, τον Θεόκριτο, τον Πλούταρχο, τον Ηλιόδωρο και τον Πλίνιο τον Γέροντα. Η μελέτη αυτών των γραπτών πηγών δίνει μόνο μια κατακερματισμένη άποψη του θέματος, εάν παρουσιάζει μια λαολογική, θεολογική, κλασική ή ανθρωπολογική προσέγγιση στο κακό μάτι. Ενώ αυτές οι διαφορετικές προσεγγίσεις τείνουν να αναφέρουν παρόμοιες πηγές, κάθε μία παρουσιάζει μια διαφορετική αλλά παρόμοια χρήση του κακού ματιού, ότι ο φόβος του κακού ματιού βασίζεται στην πεποίθηση ότι ορισμένοι άνθρωποι έχουν μάτια των οποίων η ματιά έχει τη δύναμη να τραυματίσει ή ακόμα και να σκοτώσει και μπορεί να είναι σκόπιμη ή ακούσια.

Προστασία

Το γαλάζιο μάτι, γνωστό ως το “μάτι”, που δρα αποτρεπτικά, είναι γνωστό ότι αποτελεί συστατικό στοιχείο στην Ελλάδα που χρονολογείται τουλάχιστον στον 6ο αιώνα π.Χ., όταν εμφανίζεται στα πρώτα αγγεία. Στην Ελλάδα, το κακό μάτι απομακρύνεται από τη διαδικασία του ξεματιάσματος, όπου ο “θεραπευτής” απαγγέλλει σιωπηλά μια μυστική προσευχή που πέρασε από έναν παλαιότερο συγγενή του αντίθετου φύλου, συνήθως έναν παππού. Αυτές οι προσευχές αποκαλύπτονται μόνο κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, επειδή σύμφωνα με την δεισιδαιμονία όσοι τις αποκαλύπτουν χάνουν την ικανότητά τους να εκμηδενίζουν το κακό μάτι. Σύμφωνα με το έθιμο, αν κάποιος πράγματι πλήττεται από το κακό μάτι, τόσο το θύμα όσο και ο «θεραπευτής» αρχίζουν να χασμουριούνται. Ο «θεραπευτής» τότε εκτελεί το σημάδι του σταυρού τρεις φορές και φυσάει στον αέρα τρεις φορές.